Data aktualizacji: 16 sierpnia, 2023
Witamina B12 została odkryta dzięki badaniom prowadzonym nad zaburzeniami produkcji czerwonych krwinek. Naukowcy zauważyli poprawę stanu pacjentów po podaniu im fragmentów wątroby. Dalsze eksperymenty wykazały, że oprócz żelaza w wątrobie znajduję się inny związek pomocny w leczeniu anemii zawierający fosfor i kobalt – była to właśnie witamina B12 znana także pod nazwą kobalamina. To odkrycie zostało nagrodzone w 1934 roku Nagrodą Nobla.
Witamina B12 jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jest też jedyną witaminą, która jest syntetyzowana tylko w komórkach bakteryjnych. Z tego względu musimy ją przyswajać z pożywieniem.
Rośliny również nie są w stanie wytwarzać kobalaminy. Dlatego głównym źródłem witaminy B12 są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, ryby, skorupiaki, jaja, mleko i sery oraz fermentowane warzywa i algi. Przy standardowym spożyciu mięsa witamina ta jest przyswajana w nadmiarze i odkłada się w wątrobie. Kobalamina wchłania się w końcowym odcinku jelita krętego i wymaga obecności glikoproteiny wytwarzanej przez komórki okładzinowe żołądka.
Witamina B12 łącząc się z glikoproteiną tworzy czynnik hematopoezy, niezbędny w procesie wytwarzania komórek krwi w układzie krwiotwórczym oraz w procesie syntezy DNA i RNA w erytroblastach. Bierze udział także w przemianach metabolicznych węglowodanów i tłuszczy oraz w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego.
Witamina B12 – niedobory
Z powodu pełnienia bardzo ważnych funkcji w organizmie każda komórka potrzebuje stale odpowiednią ilość witaminy B12. Głównym objawem niedoboru tej witaminy są zaburzenia związane ze zbyt małą produkcją krwinek czerwonych. Najczęściej jest to spowodowane problemami z nieprawidłowym procesem wchłaniania co prowadzi do anemii.
Niedokrwistość mogą powodować również schorzenia jelita krętego, brak białka transportowego osocza lub nadmierny wzrost mikroflory jelitowej. Niedobór kobalaminy może prowadzić także do zaburzeń w wytwarzaniu neuroprzekaźników i hormonów co może prowadzić do wahań nastroju i zaburzeń psychicznych oraz do wzrostu poziomu homocysteiny, który może powodować choroby serca, krwioobiegu i siatkówki.
Niedobór wpływa też na uszkodzenia nerwów zaburzając koordynację organizmu, wywołując bóle i paraliże oraz zaburza budowę otoczki mielinowej prowadząc do objawów podobnych do stwardnienia rozsianego.
Przyczyny niedoboru witaminy B12
Niedobory witaminy B12 oprócz zaburzeń wchłaniania mogą powstawać na skutek zwiększonego zapotrzebowania wynikającego ze stresu, substancji niepożądanych dostających się do organizmu razem z żywnością oraz nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Szczególnie narażonymi grupami są osoby starsze, kobiety w czasie ciąży i okresie laktacji oraz osoby spożywające małe ilości produktów odzwierzęcych – wegetarianie i weganie.
Witamina B12
Jesteśmy czołowym importerem surowców do produkcji suplementów, witamin, kosmetyków oraz produktów branży spożywczej. Jednym z naszych produktów jest witamina B12 stosowana głównie w przemyśle farmaceutycznym.
W przypadku niedoboru witaminy B12 możemy wyróżnić kilka etapów w zależności od występujących objawów. W pierwszym etapie obniża się w naszym organizmie poziom witaminy, a braki są uzupełniane ze zmagazynowanych zapasów. W drugim etapie organizm zużywa cały zapas kobalaminy, w rezultacie poziom witaminy spada co prowadzi do pierwszych skutków niedoboru takich jak osłabienie, zmęczenie, depresja czy obniżenie odporności. W trzecim etapie poziom witaminy w organizmie jest bardzo niski co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania organizmu oraz pogorszenia samopoczucia. W ostatnim etapie występują silne niedobory prowadzące do poważnych konsekwencji – uszkodzenia nerwów lub nawet śmierci w przypadku złośliwej niedokrwistości.
Witamina B12 – suplementacja
Z powodu opisanego wyżej skomplikowanego sposobu wchłaniania w przypadkach niedoborów witaminę B12 należy suplementować. Zapotrzebowanie na kobalaminę jest zróżnicowane i wynosi około 2-3 mg. Potrzeba dłuższej ilości czasu bez spożywania kobalaminy – około 2 lat aby rozwinęły się objawy hipowitaminozy.
Obecnie na rynku jest dostępna bardzo duża ilość preparatów zawierających sztuczną formę tej witaminy czyli cyjanokobalaminę oraz naturalne formy występujące w naszych organizmach – hydroksokobalamina, adenozylokobalamina i metylokobalamina.
Literatura:
Alicja Kośmider, Katarzyna Czaczyk. 2010. Witamina B12 – budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania.
https://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-article-b990a79b-52dd-492f-a79d-fa6323ac14b7
Aśok C Antony. 2003. Vegetarianism and vitamin B-12 (cobalamin) deficiency.
https://academic.oup.com/ajcn/article/78/1/3/4689891
R Pawlak, SE Lester and T Babatunde. 2014. The prevalence of cobalamin deficiency among vegetarians assessed by serum vitamin B12: a review of literature.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24667752/
Maja Kozłowska, Anna Dobosiewicz, Iga Hołyńska-Iwan. 2018. Rola witaminy B12 oraz ryzyko niedoboru w zależności od stosowanej diety
Witaminy i inne substancje aktywne – przegląd i badania
Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi Charzewskiej. 2020. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie.
https://www.witamina-b12.net/niedobor/