Data aktualizacji: 5 lipca, 2023
Skóra to największy narząd ciała człowieka. Ochrania wszystkie pozostałe narządy przed wpływem środowiska, to niezwykle złożona struktura, w której wyróżniamy trzy warstwy: naskórek, skórę właściwą i tkankę podskórną.
Skóra reguluje ciepło, syntezę biochemiczną, utratę wody i elektrolitów.
Z wiekiem naturalny proces odmładzania skóry drastycznie spowalnia, staje się ona cieńsza, bardziej sucha i mniej elastyczna. Na starzenie się skóry wpływa kilka czynników, m.in. metabolizm i zmiany hormonalne, środowisko (np. promieniowanie UV czy stres), czy – po prostu – genetyka. Wszystkie te czynniki wpływają na zmianę wyglądu, struktury czy funkcjonowania skóry. Jednak promieniowanie słoneczne (UV) jest zdecydowanie najpoważniejszym determinantem odpowiedzialnym za jej starzenie się (tzw. fotostarzenie).
Co to jest retinol?
Witamina A jest pierwszą witaminą zatwierdzoną przez Agencję ds. Żywności i Leków jako środek posiadający właściwości antyoksydacyjne. Witamina A to substancja rozpuszczalna w tłuszczach, należąca do grupy retinoidów. Retinoidy wspierają kontrolę destrukcji, różnicowania i zdolności rozmnażania się komórek, wzmacniają one również funkcję ochronną naskórka, chronią kolagen przed degradacją i hamują utratę wody.
Retinol, retinal i kwas retinowy mają te same właściwości biologiczne co witamina A.
Jaki retinoid wybrać?
Tretynoina to pierwszy retinoid zatwierdzony przez Agencję ds. Żywności i Leków jako środek zapobiegający powstawaniu zmarszczek. Wspomaga ona produkcję kolagenu, stymuluje naczynia krwionośne, rozjaśnia przebarwienia. Może również zapobiegać poważnym efektom promieniowania UV.
Palmitynian retinylu to najsłabszy retinoid, doskonale sprawdza się w pielęgnacji cery wrażliwej, bardzo suchej, z powstającymi, pierwszymi zmarszczkami.
Kwas retinowy to aktywna forma retinolu, na którą rozkłada się witamina A. Odgrywa rolę we wzroście komórek, stymuluje produkcję kolagenu i elastyny oraz niweluje przebarwienia.
Retinol
Retinol, będący pochodną witaminy A, jest kluczowym składnikiem w kosmetologii oraz medycynie ze względu na swoje wszechstronne działanie.
Retinol: alkohol witaminy A lub all-trans retinol, należy do rodziny endogennych naturalnych retinoidów i jest prekursorem do syntezy endogennego retinalu i kwasu retinowego.
Chociaż all-trans-retinol jest stosowany w produktach kosmetycznych OTC od 1984 roku (Rolewski 2003), jego potencjał w leczeniu fotostarzenia został uświadomiony, gdy Kang i wsp. (1995) wykazali, że aplikacja all-trans-retinolu na normalną ludzką skórę indukuje naskórek, pogrubienie i wzmaga ekspresję mRNA i białek CRABP II i CRBP, podobnie jak kwas retinowy.
Ponadto autorzy zaobserwowali również, że retinol wykazywał jedynie minimalne oznaki rumienia i podrażnienia w przeciwieństwie do tretynoiny. W innym badaniu (n = 6; czas trwania = 14 dni) Fluhr i współpracownicy (1999) potwierdzili, że retinol powoduje znacznie mniejszą przeznaskórkową utratę wody, rumień i łuszczenie niż kwas retinowy.
Co ciekawe, Fisher i współpracownicy (1996, 1997) dalej wykazali, że retinol hamuje indukcję MMP przez promieniowanie UV i stymuluje syntezę kolagenu w fotostarzeniu skóry. Zaobserwowano jednak, że retinol jest 20 razy słabszy niż tretynoina i wymaga dalszej konwersji do kwasu retinowego (in vivo), aby wykazać swoje działanie (Kurlandsky i wsp. 1994; Kang i wsp. 1995).
Duell i współpracownicy (1996) wykazali, że retinol może być tak samo skuteczny jak kwas retinowy w wytwarzaniu „zmian histologicznych, w których pośredniczą retinoidy” (takich jak pogrubienie naskórka i proliferacja keratynocytów), ale przy znacznie mniejszym podrażnieniu. Pierard-Franchimont i współpracownicy (1998) najpierw przeprowadzili kontrolowane badanie kliniczne z preparatem retinolu. Zaobserwowali, że preparat z retinolem spowodował znaczną poprawę drobnych zmarszczek po 12 tygodniach leczenia. Następnie Varani i współpracownicy (2000) badali wpływ miejscowego stosowania 1% retinolu u 53 osób (80 lat lub starszych) ze starzejącą się skórą.
Autorzy zaobserwowali, że stosowanie retinolu przez 7 dni zmniejszało ekspresję MMP (metaloproteinazy macierzy), kolagenazy i żelatynazy przy jednoczesnym wzroście fibroblastów i syntezie kolagenu w badanych próbkach tkankowych. Można zatem stwierdzić, że retinol powinien być skuteczny w leczeniu starzenia i fotostarzenia. Jednak nośnik stosowany do dostarczania retinolu odgrywałby kluczową rolę w wywoływaniu jego skuteczności, ponieważ retinol jest niezwykle niestabilny i łatwo ulega degradacji do form biologicznie nieaktywnych pod wpływem światła i powietrza. (tłumaczenie fragmentu artykułu: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2699641/#b89-cia-1-327)
Czy retinol można stosować latem?
Retinol jest substancją, która nie powinna wykazywać działania uczulającego, niemniej jednak może nieznacznie podrażnić skórę, dlatego stosując kosmetyki i leki – w których składzie występuje ten surowiec – należy zwrócić uwagę na zalecenia znajdujące się na etykiecie produktu.
Jak stosować retinol? Produkty z retinolem wprowadzamy stopniowo, powoli zwiększając „dawkę”. Retinol jest substancją wrażliwą na promienie UV (poza retinolem liposomalnym), dlatego konieczne jest dodatkowe zabezpieczenie skóry poprzez zastosowanie produktów z wysoką ochroną (np. SPF 50).
Czy retinol i witaminę c można łączyć?
Nie należy nakładać jednego składnika na drugi, dlatego zalecane jest np. stosowanie Witaminy C na dzień, a retinolu na noc. Połączenie tych dwóch składników na skórze może powodować podrażnienia. Wyjątek stanowią kosmetyki, sformułowane tak, by te dwa składniki w bezpieczny i skuteczny sposób ze sobą współgrały.
Literatura:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11535389/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12208239/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6791161/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2699641/#b89-cia-1-327