Data aktualizacji: 14 grudnia, 2022
Chociaż wyrazy olej i olejek brzmią do siebie podobnie, nie są wcale równoznaczne. Umiejętność odróżniania ich jest o tyle istotna, że istnieją rośliny – takie jak chociażby konopie – z których można uzyskać obydwie substancje. Czym się one od siebie różnią i dlaczego prawidłowe nazewnictwo ma znaczenie?
Czym są oleje?
Oleje roślinne to ciekłe tłuszcze otrzymywane przede wszystkim z nasion i pestek roślin oleistych lub owoców. Do ich produkcji wykorzystuje się metodę tłoczenia na zimno lub rzadziej ekstrakcji na gorąco.
Oleje spożywcze i kosmetyczne
Naturalne oleje spożywcze i kosmetyczne to roślinne tłuszcze tłoczone z różnych części roślin – przede wszystkim z ich pestek, nasion, orzechów. Zazwyczaj charakteryzują się one wysoką zawartością korzystnych dla naszego zdrowia związków i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz kwasów tłuszczowych, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Oleje spożywcze i kosmetyczne nie tylko nadają produktom dodatkowych walorów aromatycznych i odpowiedniej konsystencji, ale także pozytywnie wpływają na skórę i układ sercowo-naczyniowy.
Maceraty
W ich składzie dominują przede wszystkim tłuszcze – triacyloglicerole, wolne kwasy tłuszczowe oraz związki rozpuszczalne w tłuszczach, takie jak witaminy A, D, E, woski i barwniki (karoteny, chlorofil). Ze względu na swoje właściwości, oleje znajdują przede wszystkim szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym – jako składniki preparatów nawilżających, natłuszczających i przeciwstarzeniowych oraz przemyśle spożywczym – do smażenia lub stosowania na zimno.
Przykładowe oleje roślinne to:
- olej kokosowy,
- olej z pestek granatu,
- olej z nasion bazylii,
- olej wiesiołkowy,
- olej z awokado,
- olej z nasion marchwi.
Olej czy macerat olejowy?
Pod nazwą oleju niekiedy można spotkać także produkty uzyskiwane z nieoleistych części roślin. Są to zazwyczaj maceraty olejowe, otrzymywane poprzez ekstrakcję surowca na ciepło lub na zimno za pomocą oleju bazowego. Łączą one w sobie składniki oleju wykorzystanego do maceracji, jak i substancje rozpuszczalne w tłuszczach wyekstrahowane z surowca roślinnego.
Przykładem takich produktów są:
Czym są olejki?
Olejki, a właściwie olejki eteryczne, nie są związkami tłuszczowymi. Chociaż niekiedy mogą mieć one oleistą konsystencję, zazwyczaj są rzadkimi, bardzo lotnymi, cieczami. Z reguły o charakterystycznym dla dalej rośliny (lub jej części), intensywnym aromacie. Swój zapach zawdzięczają złożonemu składowi chemicznemu, bogatemu w związki takie jak laktony, terpeny, estry czy aldehydy, alkohole.
Olejki eteryczne mogą być otrzymywane ze wszystkich części roślin – zarówno kwiatów, liści i owoców, jak i korzeni czy kłączy. W celu ich uzyskania stosuje się przede wszystkim metodę destylacji z parą wodną lub ekstrakcję, a w przypadku cytrusów wytłaczanie. Oprócz walorów zapachowych, olejki eteryczne często charakteryzują się także działaniem antyseptycznym i/lub uspokajającym, dzięki czemu znajdują zastosowanie w aromaterapii. W przemyśle kosmetycznym są z kolei często wykorzystywane jako substancje zapachowe i konserwujące.
Olejkami roślinnymi są między innymi:
- olejek miętowy
- olejek lawendowy
- olejek cedrowy
- olejek herbaciany
Olej z konopi i olejek z konopi – czy to to samo?
Jednym z przykładów obrazujących różnicę pomiędzy olejami a olejkami są produkty otrzymywane z konopi. Na rynku obecne są zarówno oleje z nasion konopi, jak i olejki eteryczne otrzymywane z ich kwiatostanów i liści. Produkty te różnią się zarówno składem chemicznym, jak i zastosowaniem.
Olej z konopi zawiera przede wszystkim kwasy tłuszczowe, takie jak kwas linolowy, linolenowy, palmitynowy i oleinowy. Ponadto w obecne są w nim także barwniki (chlorofil), białka, aminokwasy i witaminy A, E, K. Stosowany w kosmetykach wykazuje działanie nawilżające, przeciwstarzeniowe, regeneracyjne. Zapewnia także ochronę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV i wspomaga barierę ochronną skóry. Jednocześnie, ze względu na zawartość, pomagających utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu, kwasów omega-3 i przyjemny orzechowy posmak, olej konopny może być także włączony do diety jako produkt spożywczy.
Olej z nasion konopi
Ekstrakt z ziaren konopi
Olejek z konopi, nazywany też ekstraktem z konopi jest z kolei produktem bogatym w terpeny i kannabinoidy – takie jak psychoaktywne THC czy cieszący się rosnącą popularnością kannabinodiol (CBD). Najpopularniejszą jego odmianą jest pozyskiwany za pomocą ekstrakcji CO2 z kwiatów konopi (odmian o niskiej zawartości THC) jest olejek CBD.
W kosmetyce, w przeciwieństwie do omówionego oleju z nasion konopi, olejek jest wykorzystywany przede wszystkim jako środek przeciwdrobnoustrojowy i konserwujący.
Większą popularnością, olejki z konopi cieszą się w przemyśle farmaceutycznym i aromaterapii. Dzięki niskiej zawartości THC, nie wykazują właściwości psychoaktywnych, za to obecności CBD przypisuje się liczne właściwości zdrowotne. Od działania uspokajającego, przeciwbólowego czy przeciwbakteryjnego, po zdolność do łagodzenia ataków padaczki, objawów choroby Parkinsona i Alzheimera a nawet aktywność przeciwnowotworową.
Literatura:
- https://naturalpoland.pl/artykuly/produkty-naturalne/macerat-co-to-jest-i-jakie-ma-zastosowanie/
- https://flamingblog.pl/single-post/oleje-i-olejki-wykorzystywane-w-kosmetykach/
- Jurowski K, Piekoszewski W. Olejki eteryczne jako produkty kosmetyczne okiem toksykologa i safety assessora. Med Rodz 2019; 22(2): 84-87.
- Kaniewski R, Pniewska I, Świejkowski M. Możliwości wykorzystania olejków eterycznych, ze szczególnym uwzględnieniem olejku konopnego, jako substancji aktywnych i środków konserwujących kosmetyki. Post Fitoter 2016; 17(2): 125-129.
- Przybylak Z, Kordus K. Świadomość społeczeństwa na temat wykorzystania oleju konopnego. Kosmetologia Estetyczna 2018; 7(4): 393-396.