Właściwości i zastosowanie fosforanu sodu

Data aktualizacji: 14 listopada, 2023

Fosforan sodu (Na₃PO₄) to związek nieorganiczny stosowany w przemyśle spożywczym jako dodatek do żywności kryjący się pod symbolem E339. Jego właściwości znajdują także zastosowanie w medycynie i produkcji środków chemicznych. 

Fosforan sodu w żywności

Fosforan sodu jako dodatek do żywności oznaczany symbolem E339 jest wykorzystywany przede wszystkim jako regulator kwasowości, środek zbrylający i zwiększający trwałość. Jest on często dodawany do produktów takich jak:

• płatki kukurydziane, musli,
• batony zbożowe,
• sery topione,
• produkty mięsne.

Dzięki swoim właściwościom buforowym pomaga on utrzymać równowagę kwasowo-zasadową. Z kolei jako związek chelatujący jony metali wykazuje dodatkowo właściwości ochronne. Zapobiega utracie barwy przez produkty, chroni witaminę C przed utlenianiem.

Właściwości fosforanu sodu w żywności działają także stabilizująco na produkty mięsne, mleczne i rybne oraz ograniczają procesy utleniania tłuszczów. Fosforan sodu pozwala więc wydłużyć trwałość produktów i ograniczyć ilość użytej soli. 

Fosforan sodu

Fosforan sodu to sól sodowa kwasu fosforowego. Jest wykorzystywany do produkcji środków chemicznych oraz do produkcji żywności (pod nazwą E339).

Kup teraz

Właściwości fosforanu sodu przekładają się także na teksturę produktów, do których jest dodawany. Wiążąc białka poprawia strukturę produktów mięsnych. W serach topionych zapobiega oddzielaniu się białek i tłuszczów, poprawiając ich lepkość i konsystencję. 

Fosforan sodu może także ułatwić gotowanie. Dodawany do pieczonych produktów, takich jak ciasteczka i ciasta, ułatwia ich wzrost. Jako środek drożdżowy bywa także często stosowany w panierkach do mięs i ryb. Bywa także używany jako środek zmniejszający napięcie powierzchniowe płynnych składników, służąc jako środek pieniący lub ułatwiający ubijanie. 

Zastosowanie lecznicze fosforanu sodu

Fosforan sodu oprócz przemysłu spożywczego jest także wykorzystywany w przemyśle farmaceutycznym. Najbardziej oczywistym wskazaniem do jego stosowania jest dostarczanie do organizmu fosforu w celu uzupełnienia niedoborów tego pierwiastka. Jako związek wiążący wapń, może także pomóc osobom zmagającym się z jego nadmiarem. Należy tutaj jednak mieć na uwadze zależność pomiędzy tymi dwoma pierwiastkami, aby nie zaburzyć istniejącej pomiędzy nimi równowagi w organizmie. 

W lecznictwie fosforan sodu jest też stosowany jako środek przeczyszczający. Powoduje wypróżnienie po 30 minutach do 6 godzin od zażycia, najprawdopodobniej poprzez zwiększenie objętości płynów w jelicie cienkim. Może być wykorzystywany w leczeniu sporadycznych zaparć, a bywa też zalecany do oczyszczania jelit przed niektórymi zabiegami (na przykład kolonoskopią). W przypadku stosowania doustnego należy zachować ostrożność, ponieważ zdarzają się przypadki ciężkiego uszkodzenia nerek. Można go jednak stosować także doodbytniczo w postaci lewatywy.

Zastosowanie fosforanu sodu w innych produktach

Fosforany dzięki swoim właściwościom chelatującym (przede wszystkich zdolność do wiązania jonów dwuwartościowych) i jako substancje powierzchniowo czynne znalazły także zastosowanie w produkcji detergentów i środków zmiękczających wodę. Obecnie jednak fosforan sodu coraz rzadziej jest wykorzystywany w produkcji środków piorących i mydeł. Powoduje on eutrofizację wód – wzrost ich żyzności i masowe namnażanie się glonów i sinic. Z podobnych przyczyn ogranicza się też produkcję nawozów z jego dodatkiem. Fosforan sodu jednak niekiedy wciąż bywa używany do uzdatniania wody do celów przemysłowych, ochrony instalacji przed odkładaniem się kamienia. 

Bibliografia:
https://vitapedia.pl/fosforan-sodu-e339
https://pl.thpanorama.com/articles/qumica/fosfato-de-sodio-propiedades-riesgos-y-usos.html
https://www.aptekarzpolski.pl/historia-farmacji/apteczna-historia-fosforu/