Antocyjany to roślinne barwniki nadające kolor kwiatom, owocom a nawet korzeniom. Chociaż w przemyśle spożywczym są często używane jako naturalne barwniki, ich funkcje nie są wcale czysto estetyczne. Antocyjany to także związki o właściwościach prozdrowotnych i pozytywnym wpływie na ludzki organizm. Jakie zastosowanie mają antocyjany? W jakich schorzeniach warto je przyjmować?
Antocyjany – czym są?
Antocyjany są związkami pochodzenia roślinnego będącymi naturalnymi barwnikami. Warunkują zabarwienie kwiatów, owoców, liści, łodyg, a rzadziej nawet korzeni i kory, na kolory od czerwonego, pomarańczowego, przez fioletowy, po niebieski. Chemicznie należą do organicznych związków o charakterze polifenoli, często zaliczane są do grupy flawonoidów. Struktura chemiczna antocyjanów może być bardzo zróżnicowana i złożona, występują zarówno jako samodzielne związki (antocyjanidyny), jak i w połączeniach z grupami cukrowymi. Wszystkie są jednak łatwo rozpuszczalnymi w wodzie barwnikami zaliczanymi do tzw. naturalnych substancji nieodżywczych (NSN).
Jak działają antocyjany?
Jak wskazują badania antocyjany wykazują korzystny wpływ na śródbłonek naczyń krwionośnych. Pobudzają uwalnianie tlenku azotu odpowiedzialnego m.in. za rozszerzanie naczyń krwionośnych, zmniejszenie agregacji płytek krwi i ograniczenie przechodzenia lipoprotein z osocza do ściany naczynia, co przekłada się na działanie przeciwmiażdżycowe i obniżające ciśnienie. Efekty te zostały udowodnione między innymi dla frakcji antocyjanów obecnych w czerwonym winie, owocach winogron czy ekstrakcie z czarnego ryżu. Co więcej, korzystny wpływ antocyjanów na śródbłonek odgrywa znaczenie także w leczeniu chorób oczu. Antocyjany otrzymane z owocu borówki czernicy zmniejszają kruchość naczyń włosowatych i normalizują niektóre dolegliwości wzroku, między innymi poprawiają widzenie po zmroku.
Znaczenie antocyjanów w przemyśle
W przemyśle spożywczym do barwienia napojów, win i przetworów często sięga się m.in. po owoce bzu czarnego, aronii, borówki czernicy, jak i kwiaty malwy czarnej.
Suszony kwiat malwy czarnej
Suszony kwiat malwy czarnej to ciekawy dodatek do mydeł w kostce, soli i pudrów do kąpieli oraz produktów do aromaterapii. Kwiaty te mogą też być wykorzystywane jako susz do przygotowywania naparów i herbatek.
Korzystając z właściwości barwiących antocyjanów należy jednak pamiętać, że są to związki nietrwałe i wrażliwe na zmiany środowiska. Ich kolor jest zależny od pH roztworu – w niskim (<7) przyjmują czerwoną barwę, zaś w wysokim (>7) ich kolor zmierza w kierunku niebieskiego. Na zmianę barwy antocyjanów wpływać może także obecność innych związków (metali, ale też innych antocyjanów, flawonoidów, kwasów fenolowych) oraz procesy oksydacji polimeryzacyjnej, przyśpieszane m.in. przez działanie wysokiej temperatury.
Wymienione wcześniej surowce bogate w antocyjany znajdują zastosowanie także w przemyśle farmaceutycznym. Ze względu na działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne mogą być stosowane w chorobach przeziębieniowych, poprawiając gospodarkę jelitową sprawdzają się w terapii biegunek. Przeciwutleniające działanie antocyjanów sprawia, że bogate w nie wyciągi mogą być zalecane także w profilaktyce nadciśnienia i miażdżycy, infekcjach dróg moczowych i chorobach siatkówki oka.
Literatura:
- Matławska I: Farmakognozja; Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Poznań 2008.
- Piątkowska E, Kopeć A i Leszczyńska T: Antocyjany – charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość (2011); 4(77): 24 – 35.