Utlenianie jest jedną z głównych przyczyn utraty jakości podczas przetwarzania i przechowywania produktów paszowych. Generuje również produkty uboczne, które mogą zmniejszyć zawartość składników odżywczych w paszy, a ich brak może negatywnie wpłynąć na zdrowie, wydajność i dobrostan zwierząt.
Stosowanie przeciwutleniaczy w różnych składnikach pasz, takich jak dodatki paszowe, premiksy, surowce i mieszanki paszowe, ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania lub opóźniania procesu utleniania oraz zapewnienia jakości i wartości odżywczej paszy.
Główne czynniki wpływające na utlenianie paszy to:
- temperatura – szybkość utleniania wzrasta wraz z jej wzrostem,
- światło – może inicjować utlenianie lipidów poprzez tworzenie wolnych rodników w łańcuchach kwasów tłuszczowych,
- tlen – obecność tlenu katalizuje procesy utleniania,
- metale – jony metali ciężkich są silnymi katalizatorami utleniania lipidów.
Przeciwutleniacze w procesie produkcji powinny być dodawane możliwie wcześnie, kiedy liczba wolnych rodników jest niewielka. Dlatego dodatki te należy dodawać raczej do surowców paszowych niż do gotowych mieszanek. Dotyczy to przede wszystkim tych surowców, które zawierają dużo tłuszczu i w związku z tym w większym stopniu podlegają procesom utleniania.
Oleje dla zwierząt
Oferowane przez nas oleje dla zwierząt stanowią doskonałe źródło niezbędnych kwasów tłuszczowych oraz witamin, będące istotnym dodatkiem w suplementacji żywieniowej zwierząt. Każdy olej charakteryzuje się specyficznym profilem składników odżywczych, przyczyniając się do wsparcia ogólnego zdrowia zwierzęcia.
Wpływ utleniania na składniki odżywcze w paszach
Istnieje kilka składników pasz, które są wrażliwe na degradację oksydacyjną:
- tłuszcze i oleje – tłuszcze i oleje stały się bardziej interesujące w formułach paszowych, ponieważ są one największym źródłem energii na jednostkę masy spośród wszystkich składników paszowych. Podczas procesu utleniania ich wartość odżywcza spada, a pasza nabiera zjełczałego zapachu, przez co staje się niesmaczna dla zwierząt.
- witaminy – dotyczy to zwłaszcza witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Podczas procesu utleniania zmniejsza się ich biodostępność, co może znacząco wpływać na zdrowie i wzrost zwierząt.
- pigmenty karotenoidowe, np.: astaksantyna, luteina lub zeaksantyna, które są używane do barwienia pasz dla ryb i drobiu. Po ich utlenieniu kolor może wyblaknąć lub nawet zniknąć.
- białka – utlenione oleje i tłuszcze mogą wchodzić w interakcje z bocznymi łańcuchami aminokwasów powodując zmniejszenie wartości odżywczej białka.
Do przeciwutleniaczy naturalnych należą przede wszystkim tokoferole. Do najpowszechniejszych przeciwutleniaczy syntetycznych należą: BHT, BHA, EQ etoxyquin, czy estry kwasu galusowego.
Dlaczego stosowanie antyoksydantów w paszach jest tak ważne?
Przykładowo, witamina A nie może być syntetyzowana przez zwierzęta, dlatego musi być dostarczana w paszy. Substancja czynna witaminy A jest bardzo wrażliwa na tlen, światło i podwyższone temperatury. Wszystkie te czynniki środowiskowe przyczyniają się do degradacji ilości witaminy A, którą zwierzę ostatecznie spożywa. Zwłaszcza podczas przetwarzania paszy temperatura, wilgoć, ciśnienie i tarcie (tj. ekstruzja, ekspansja i granulowanie) są elementami, które znacząco wpływają na stabilność witaminy A. Dodatkowe czynniki, takie jak wilgotność i obecność innych dodatków w premiksach witaminowych i mineralnych, mogą przyspieszyć degradację. Dlatego konieczne jest ustabilizowanie witaminy A za pomocą skutecznego systemu przeciwutleniaczy przed wprowadzeniem produktu na rynek i wprowadzeniem go do łańcucha paszowego.
Produkty żywieniowe dla zwierząt
Aby zapewnić zgodność z wymogami regulacyjnymi, stabilność substancji czynnej musi być zabezpieczona podczas produkcji i przechowywania poprzez zastosowanie przeciwutleniaczy. Także mączka rybna oraz inne mączki białkowe, takie jak śruta sojowa, śruta rzepakowa i mączka mięsna, są bardzo wrażliwe na utlenianie ze względu na wysoką zawartość tłuszczu. Autoutlenianie zmniejsza jej wartość odżywczą i może powodować nagrzewanie, a czasem nawet samozapłon.
Biorąc pod uwagę charakterystykę mączki rybnej, musi ona być poddawana działaniu przeciwutleniaczy na jak najwcześniejszym etapie procesu produkcyjnego. W rzeczywistości dodawanie przeciwutleniaczy do mączki rybnej jest wymogiem prawnym Międzynarodowej Organizacji Morskiej.
Suplementacja antyoksydantami
Spożywanie utlenionych tłuszczów przez zwierzęta wiąże się z problemami zdrowotnymi, zmniejszonym wzrostem i dyskomfortem. Produkty utleniania lipidów mogą być wchłaniane przez organizm zwierzęcia poprzez dietę i wpływać na integralność komórkową.
Chociaż zwierzęta mają biologiczny mechanizm ochronny do zwalczania wolnych rodników naturalnie tworzących się w wyniku różnych czynności metabolicznych, dodatkowa suplementacja przeciwutleniaczy u niektórych gatunków zwierząt i w pewnych okolicznościach okazała się zmniejszać taki „stres oksydacyjny” i wzmacniać naturalny system obronny zwierząt.
Literatura:
1. Rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt
2. Ponnampalam, E.N.; Kiani, A.; Santhiravel, S.; Holman, B.W.B.; Lauridsen, C.; Dunshea, F.R. The Importance of Dietary Antioxidants on Oxidative Stress, Meat and Milk Production, and Their Preservative Aspects in Farm Animals: Antioxidant Action, Animal Health, and Product Quality—Invited Review. Animals 2022, 12, 3279
3. Lauridsen, C. From oxidative stress to inflammation: Redox balance and immune system. Poult. Sci. 2019, 98, 4240–4246
4. Ponnampalam, E.N.; Hopkins, D.L.; Giri, K.; Jacobs, J.L.; Plozza, T.; Lewandowski, P.; Bekhit, A.E.D.A. The use of oxidative stress biomarkers in live animals (in vivo) to predict meat quality deterioration postmortem (in vitro) caused by changes in muscle biochemical components. J. Anim. Sci. 2017, 95, 3012–3024